L’effondrement du monde multilatéral.

L’effondrement du monde multilatéral.

Afin de comprendre les tensions entre l’Occident (États-Unis et Europe) et la Russie, il faut avant tout comprendre leurs divergences d’intérêts.

Pour l’Occident, il s’agit de garder une hégémonie qui est concurrencée, menacée par les puissances émergentes – Chine et Russie en particulier.

Pour la Russie, en tant que puissance émergente, il s’agit de gagner des parts de marché, économique, politique, géopolitique ou militaire.

Sur le plan moral, même si l’argument “droits de l’homme” a moins de poids, en raison de son utilisation, non comme fins mais comme moyens, pour des intérêts économiques ou géopolitiques, l’Occident continue d’utiliser cet argument pour maintenir sous sa coupe différentes régions de la planète.

Les puissances émergentes parlent davantage de “coopération” afin de marquer leurs différences avec un Occident qui, selon eux, utiliserait les “droits de l’homme” pour dominer et exploiter les autres peuples – comme, à l’époque de la colonisation, l’utilisation du concept de “civilisation”.

Sur le plan des équilibres économiques et géopolitiques, nous pourrions croire que l’Occident, qui veut garder son hégémonie, serait pour le statu quo.

Néanmoins, dans le cadre économique et géopolitique actuel, les puissances émergentes progressant rapidement dans les autres continents en matière de parts de marché économique, mais également politique, ce sont plutôt ces puissances émergentes qui sont en faveur du statu quo.

Malgré tout, les Occidentaux ont toujours de très nombreux atouts sur les puissances émergentes.

Ces atouts vont de l’utilisation de leurs devises (dans les échanges commerciaux ou financiers ou en tant que monnaie de réserve) à l’économie, de leur poids dans les institutions internationales à leur capacité militaire, des produits culturels aux médias, de l’organisation de leurs sociétés avec des collaborations fortes société civile – État à leur capacité d’action, d’organisation et d’influence dans les autres sociétés.

Par ailleurs, aujourd’hui, si les Occidentaux semblent avancer de manière dispersée, voire amorphe, en réalité il n’en est rien.

En effet, dans le cadre des collaborations société civile – État, très sophistiquées mais peu connues (si bien qu’une large partie des sociétés dans les grands pays occidentaux peut être considérée comme des sociétés privées), les États occidentaux ont une forte capacité d’action et d’efficacité chez les autres nations. Ajoutez-y une collaboration entre États occidentaux, et il sera facilement compréhensible qu’ils soient dispersés et amorphes seulement en apparence.

En Turquie, par exemple, l’Occident (civils et États), afin d’augmenter son influence et de servir ses intérêts, avance sous les masques du “libéralisme”, de l’“internationalisme”, de la “démocratie” ou encore de “l’universalisme républicain”, en fédérant et organisant, en fait, un grand nombre de partisans qui sont particulièrement antirépublicains, voire anti-Turc (présents dans la société, les médias, le secteur économique, le monde universitaire, les associations, etc.).

C’est une manière de conquête moins brutale, du moins en apparence, mais tout aussi efficace que la guerre ou les conflits armés.

Ainsi, ce n’est pas le moindre des atouts occidental que cette capacité d’action dans le cadre de projets hostiles dans les pays ciblés – capacité d’action considérable en terme de ressources humaines, mobilisant en effet, de manière synchronisée et collaborative, les civils et les États.

Néanmoins, d’autres méthodes plus directes et coercitives sont également utilisées (sanctions économiques, pressions militaires ou encore guerres), par exemple, contre la Libye (en 2011), ou, actuellement, contre la Russie.

Conflits Occident-Russie.

L’Occident depuis plusieurs années mène une politique agressive ayant pour objectif de rompre le statu quo avec la Russie.

Pour la Russie, le statu quo consistait à garder d’une part, opérative sa force de dissuasion nucléaire, et d’autre part ses revenus de ventes de combustibles fossiles qui sont son principal revenu.

Dans l’objectif de rendre inefficace la force de dissuasion nucléaire de la Russie, les États-Unis ont d’abord résilié, en décembre 2001, le Traité sur la limitation des systèmes de missiles antibalistiques (ABM) signés entre les États-Unis et l’Union soviétique, puis, en février 2019, résilié unilatéralement le Traité sur les forces nucléaires à portée intermédiaire (INF), signé également entre les États-Unis et l’Union soviétique.

Par ailleurs, au début des années 2000, les pays baltes (Estonie, Lettonie et Lituanie) sont intégrés à l’OTAN, la Lettonie et l’Estonie étant frontalières avec la Russie.

Toujours dans le cadre de l’OTAN, les États-Unis, après leur résiliation du Traité des missiles antibalistiques (ABM), prétextant des menaces de l’Iran ou de la Corée du Nord, décident d’installer des systèmes ABM en Europe de l’Est, du côté des frontières russes occidentales (Pologne, République Tchèque, Roumanie), ce qui paraît peu logique pour intercepter des missiles iraniens ou nord-coréens.

La Russie répliquera en proposant aux États-Unis de partager la station-radar de Gabala en Azerbaïdjan, plus apte à contrôler les missiles iraniens, la Russie proposera également de placer le système américain de défense antimissile sous le contrôle du Conseil Russie – OTAN, servant de bouclier antimissile européen, et de créer des centres communs d’alerte avancée à Moscou et à Bruxelles, propositions qui seront refusées par les États-Unis.

Par ailleurs, la Russie affirmera que les ABM américains sont adaptés pour lancer non seulement des antimissiles, mais aussi des missiles de croisière d’attaque à longue portée à ogive nucléaire.

Néanmoins, malgré les protestations de la Russie, les États-Unis continueront à installer des systèmes ABM en Europe de l’Est : Roumanie, Pologne, navires de guerre en Méditerranée équipés du système de défense antimissile balistique Aegis (système interconnecté de missiles, d’électronique d’alerte et de conduite de tir).

En réponse à ces installations d’ABM et après la résiliation unilatérale des États-Unis du Traité sur les forces nucléaires à portée intermédiaire (INF), la Russie réinstallera des systèmes de missiles Iskander (système de missiles opérationnels et tactiques russes, principalement utilisés pour détruire des systèmes ennemis de défense aérienne et de défense antimissile) dans la partie européenne de son territoire (Kaliningrad, Krasnodar), qui était non armée depuis le Traité sur les forces armées conventionnelles en Europe.

Guerre Russie – Ukraine.

L’Ukraine a un territoire stratégique, qui possède, côté européen, des frontières avec 4 pays de l’UE – Pologne, Slovaquie, Hongrie et Roumanie – et, côté russe, plus de 1580 km de frontière. Ainsi, est-il stratégique pour les deux camps d’avoir l’Ukraine de son côté.

À la suite des événements de Maïdan à Kiev (novembre 2013 – février 2014) ou appelé également l’Euromaïdan (manifestations pro-européennes en Ukraine), qui fera plusieurs centaines de victimes, le Président ukrainien Viktor Ianoukovytch, pro-russe, sera destitué et remplacé par Oleksandr Tourtchynov, pro-européen.

Chacun considérant ces événements selon ses intérêts, les Occidentaux les qualifieront de “Révolution de la dignité”, les Russes de “coup d’État”.

En avril 2014, à la suite de l’Euromaïdan, la région de Donbass (constituée des régions du Donetsk et Lougansk), composée à majorité de russophones, s’est soulevée et a réclamé son indépendance.

L’Ukraine est alors intervenue militairement dans la région contre les forces pro-russes en avril 2014, dans le cadre d’opérations appelées “Opération anti-terroriste”.

La Russie de son côté, d’abord en soutien indirect, est intervenue directement au nom de la “défense de la population russophone.”

Un mois plus tôt, en mars 2014, la Russie avait envahi le territoire autonome de la République de Crimée, annexé en 1995 par l’Ukraine, composé également majoritairement de russophones. Suite au référendum sur le statut de la Crimée, l’indépendance sera déclarée le 16 mars 2014.

Après des contre-offensifs de l’Ukraine, principalement au Donbass, au total 29 cessez-le-feu seront signés mais sans résultat.

La situation s’envenimant, la Russie accorde officiellement, le 21 février 2022, l’indépendance aux Républiques populaires de Donetsk et de Lougansk et, le 24 février 2022, décide d’intervenir militairement contre l’Ukraine dont la direction est considérée comme un régime hostile.

Un nouveau monde : l’ancien monde.

Avec les guerres unilatérales, États-Unis en Irak en 2003, Russie en Ukraine en 2022, avec la résiliation par les États-Unis des traités de démilitarisation (Traité sur la limitation des systèmes de missiles antibalistiques et Traité sur les forces nucléaires à portée intermédiaire), avec les guerres commerciales Occident – Chine, avec les interventions illégales des États occidentaux, directement ou derrière et en collaboration avec leurs organisations civiles, dans des pays tiers, le monde fondé sur le multilatéralisme est en train de s’effondrer.

Les équilibres et les institutions fondés sur le multilatéralisme s’effondrent également, et il est à craindre dans les années à venir, la multiplication des conflits armés, des guerres civiles, des soulèvements, organisés ou non, des conflits commerciaux, des actions illégales, l’effondrement en somme de tout ce que régulait le droit international.

C’était le cas jusqu’à aujourd’hui, mais il y avait un semblant de respect aux lois internationales, ce qui permettait un certain ordre au niveau mondial.

Mais, actuellement, les masques tombent, le multilatéralisme n’est plus, et ce du fait des Occidentaux, avec les Etats-Unis bille en tête et l’Europe qui suit avant de se montrer en première ligne, afin de, comme nous l’avons dit, ne pas perdre leur hégémonie.

Dans les conflits qui s’annoncent les Occidentaux ont de très nombreux atouts, comme nous l’avons souligné.

Par exemple, sur le plan des sociétés civiles et des relations, informelles, des sociétés civiles avec les États :

. Fortes imbrication et collaboration d’une partie, de plus en plus importantes, de la société civile (société civile organisée) avec leur État, qui permettent de contrôler et réguler la situation en interne;

. Fortes imbrication et collaboration, dans l’espace occidental, de ces sociétés civiles organisées, permettant un fonctionnement commun et une solidarité entre les peuples occidentaux, permettant également, en servant de de modèle et de capacité d’action, dans des pays tiers, d’organiser une partie des populations gagnée aux causes de l’Occident;

. Collaboration entre États occidentaux, qui permet d’agir, en externe, de manière puissante soit directement, soit par l’intermédiaire de leur société civile organisée.

Au vu de ces structures la fin du monde multilatéral est pour l’Occident déjà actée et préparée depuis un certain temps.

Ce qui est certain, c’est qu’une partie des conflits qui s’annoncent mobilisera les sociétés civiles, vecteurs d’influence ou de modelage des consciences, qui permettent de gagner des populations à ses causes, et de ce côté les sociétés civiles occidentales sont organisées de manière (collaboration société civile – État) à constituer une force qui ne devrait pas être négligée.

Ilker TEKIN & Kadim Özdemir.

Metnin Türkçesi:

Çok taraflı dünyanın çöküşü.

Batı (ABD ve Avrupa) ve Rusya arasındaki gerilimleri anlamak için öncelikle bu iki ülkenin farklılaşan çıkarlarını anlamak gerekir.

Batı için bu, yükselen güçler tarafından, başta Çin ve Rusya olmak üzere, meydan okunan ve tehdit edilen bir hegemonyayı sürdürme meselesidir.

Yükselen bir güç olarak Rusya için mesele, ekonomik, siyasi, jeopolitik veya da askeri olarak, pazar payları kazanmaktır.

Ahlaki açıdan ‘insan hakları’ argümanının ağırlığı azalsa da, amaç olarak değil araç olarak ekonomik veya jeopolitik çıkarlar için kullanılması nedeniyle, Batı bu argümanı dünyanın farklı bölgelerini kontrol altında tutmak için kullanmaya devam etmektedir.

Yükselen güçler, kendi görüşlerine göre ‘insan haklarını’ (tıpkı sömürgeleştirme dönemide ‘medeniyet’ kavramının kullanılması gibi) diğer halklara hükmetmek ve onları sömürmek için kullanan Batı ile aralarındaki farklılıkları belirtmek için daha çok ‘işbirliğinden’ bahsediyorlar.

Ekonomik ve jeopolitik dengeler açısından bakıldığında, hegemonyasını korumak isteyen Batı’nın statükodan yana olacağını düşünebiliriz.

Ancak, mevcut ekonomik ve jeopolitik çerçevede, yükselen güçlerin hem ekonomik hem de siyasi pazar payı açısından diğer kıtalarda hızla ilerlediği bir ortamda, statükoyu destekleyenler daha ziyade bu yükselen güçlerdir.

Buna rağmen Batı’nın yükselen güçlere karşı hala pek çok avantajı var.

Bu avantajlar para birimlerinin (ticari veya finansal işlemlerde veya rezerv para birimi olarak) kullanımından ekonomiye, uluslararası kurumlardaki ağırlıklarından askeri kapasitelerine, kültürel ürünlerinden medyalara, toplumlarının güçlü sivil toplum-devlet işbirlikleriyle örgütlenmesinden diğer toplumlardaki eylem, örgütlenme ve etki kapasitelerine kadar uzanmaktadır.

Dahası, bugün Batılılar dağınık, hatta bitkin bir şekilde ilerliyor gibi görünseler de gerçekte durum böyle değildir.

Gerçekte, son derece sofistike ancak az bilinen sivil toplum-devlet işbirlikleri çerçevesinde (böylece büyük Batı ülkelerindeki toplumların büyük bir kısmı özel toplumlar olarak tanımlanabilir), Batılı devletler diğer uluslarda güçlü bir eylem ve etkinlik kapasitesine sahiptir. Buna Batılı devletler arasındaki işbirliği de eklendiğinde, dağınıklıkları sadece görünüşte olduğunu kolayca anlaşılabilir.

Örneğin Türkiye’de Batı (sivil yapı ve devletleriyle), etkisini arttırmak ve çıkarlarına hizmet etmek için “liberalizm”, “enternasyonalizm”, “demokrasi” ve hatta “cumhuriyetçi evrenselcilik” maskeleri altında ilerlemekte, aslında özellikle cumhuriyet ve hatta Türk karşıtı olan çok sayıda destekçiyi (toplumda, medyada, ekonomi sektöründe, akademik dünyada, derneklerde vb.) örgütlemektedir.

Bu yöntem, en azından görünüşte fethetmenin daha az acımasız bir yoludur, ancak savaş veya silahlı çatışma kadar etkilidir.

Dolayısıyla (hedef alınan ülkelerdeki düşmanca projeler çerçevesinde eylemde bulunma kapasitesi) insan kaynakları açısından kayda değer bir eylem kapasitesi, senkronize ve işbirlikçi bir şekilde sivilleri ve devletleri harekete geçirme – Batı’nın sahip olduğu varlıkların en azı değildir.

Bu nedenle, hedeflenen ülkelerdeki düşmanca projeler çerçevesinde bu eylem kapasitesi, Batılı gücünün en küçümsenecek gücü değildir. Eylem kapasitesi açısından, sivillerin ve devletlerin insan kaynakları senkronize ve işbirlikçi bir şekilde harekete geçmesi ile, önemli bir eylem kapasitesidir.

Ancak daha doğrudan ve zorlayıcı yöntemler de (ekonomik yaptırımlar, askeri baskı ve hatta savaşlar) kullanılmaktadır, örneğin Libya’ya (2011’de) veya şu anda Rusya’ya karşı.

Batı-Rusya çatışmaları.

Batı birkaç yıldır Rusya ile statükoyu bozmaya yönelik agresif bir politika izliyor.

Rusya için statüko, bir yandan nükleer caydırıcılığını işler halde tutmak, diğer yandan da ana geliri olan fosil yakıt satışlarından elde ettiği gelirleri korumaktan ibaretti.

Rusya’nın nükleer caydırıcılığını etkisiz hale getirmek amacıyla ABD önce Aralık 2001’de ABD ile Sovyetler Birliği arasındaki Anti-Balistik Füze (ABM) Anlaşmasını feshetmiş, ardından da Şubat 2019’da yine ABD ile Sovyetler Birliği arasında imzalanan Orta Menzilli Nükleer Kuvvetler (INF) Anlaşmasını tek taraflı olarak feshetmiştir.

Ayrıca 2000’li yılların başında Baltık ülkeleri (Estonya, Letonya ve Litvanya), Letonya ve Estonya’nın Rusya ile sınır komşusu olması nedeniyle NATO’ya entegre edilmiştir.

Yine NATO çerçevesinde, ABD, Anti-Balistik Füze (ABM) Anlaşmasını feshettikten sonra, İran veya Kuzey Kore’den gelen tehditleri bahane ederek, ABM sistemlerini Doğu Avrupa’da, Rusya’nın batı sınırları tarafında (Polonya, Çek Cumhuriyeti, Romanya) kurmaya karar verdi, ancak bu karar, İran ya da Kuzey Kore füzelerini durdurmak için mantıklı görünmüyor.

Rusya, ABD’nin İran füzelerini daha iyi izleyebilen Azerbaycan’daki Gabala radar istasyonunu paylaşmasını, ABD füze savunma sisteminin Avrupa füze kalkanı olarak hizmet veren Rusya-NATO Konseyi’nin kontrolü altına alınmasını ve Moskova ve Brüksel’de ortak erken uyarı merkezleri kurulmasını önererek misilleme yapacaktır.

Öte yandan Rusya, ABD’nin ABM’lerinin sadece anti-füzeleri değil, aynı zamanda nükleer başlıklı uzun menzilli saldırı seyir füzelerini de fırlatacak şekilde uyarlandığını iddia edecektir.

Bununla birlikte, Rusya’nın protestolarına rağmen, ABD Doğu Avrupa’da ABM sistemleri kurmaya devam edecektir: Romanya, Polonya, Akdeniz’de Aegis balistik füze savunma sistemi (füzeler, uyarı elektroniği ve atış kontrolünden oluşan birbirine bağlı bir sistem) ile donatılmış savaş gemileri ile.

Bu ABM kurulumlarına karşılık olarak ve Orta Menzilli Nükleer Kuvvetler (INF) Anlaşmasının ABD tarafından tek taraflı olarak feshedilmesinin ardından Rusya, Avrupa’da Konvansiyonel Silahlı Kuvvetler Anlaşmasından bu yana silahsız olan topraklarının Avrupa kısmına (Kaliningrad, Krasnodar) İskender füze sistemlerini (esas olarak düşman hava ve füze savunma sistemlerini yok etmek için kullanılan Rus operasyonel ve taktik füze sistemleri) yeniden kuracaktır.

Rusya-Ukrayna savaşı.

Ukrayna, Avrupa tarafında 4 AB ülkesi ile sınırı olan – Polonya, Slovakya, Macaristan ve Romanya – ve Rusya tarafında 1580 km’den fazla sınırı olan stratejik bir bölgedir. Dolayısıyla Ukrayna’nın kendi taraflarında olması her iki taraf için de stratejik önem taşıyor.

Maidan (Kasım 2013 – Şubat 2014) veya Euromaidan (Ukrayna’daki Avrupa yanlısı protestolar) olarak da bilinen ve yüzlerce kişinin ölümüyle sonuçlanan Kiev’deki olayların ardından, Rusya yanlısı Ukrayna Cumhurbaşkanı Viktor Yanukoviç görevden alınmış ve yerine Avrupa yanlısı Oleksandr Turchynov getirilmiştir.

Her taraf bu olayları kendi çıkarlarına göre değerlendirmektedir; Batı bu olayları “Haysiyet Devrimi”, Ruslar ise “darbe” olarak adlandırmaktadır.

Nisan 2014’te, Euromaidan’ın ardından, ağırlıklı olarak Rusça konuşulan Donbass bölgesi (Donetsk ve Lugansk bölgelerinden oluşan) ayaklandı ve bağımsızlığını talep etti.

Bunun ardından, Ukrayna Nisan 2014’te “Terörle Mücadele Operasyonu” adı verilen operasyonlarla Rusya yanlısı güçlere karşı bölgeye askeri müdahalede bulundu.

Rusya ise başlangıçta dolaylı destek verirken, daha sonra “Rusça konuşan nüfusun savunulması” adına doğrudan müdahalede bulunmuştur.

Bundan bir ay önce, Mart 2014’te Rusya, 1995 yılında Ukrayna tarafından ilhak edilen ve yine ağırlıklı olarak Rusça konuşulan özerk Kırım Cumhuriyeti topraklarını işgal etmişti. Kırım’ın statüsüne ilişkin yapılan referandumun ardından 16 Mart 2014 tarihinde bağımsızlık ilan edilmiştir.

Başta Donbass olmak üzere Ukrayna’nın karşı saldırılarının ardından toplam 29 ateşkes imzalanmış ancak sonuç alınamamıştır.

Durumun tırmanması üzerine Rusya, 21 Şubat 2022’de Donetsk ve Lugansk Halk Cumhuriyetlerine resmen bağımsızlık verdi ve 24 Şubat 2022’de yönetimini düşman bir rejim olarak gördüğü Ukrayna’ya karşı askeri müdahalede bulunmaya karar verdi.

Yeni bir dünya: eski dünya.

ABD’nin 2003’te Irak’ta, Rusya’nın 2022’de Ukrayna’da başlattığı tek taraflı savaşlarla, ABD’nin askeri güçlerden arındırma anlaşmalarını (Anti-Balistik Füze Anlaşması ve Orta Menzilli Nükleer Kuvvetler Anlaşması) feshetmesiyle, Batı-Çin ticaret savaşlarıyla, Batılı devletlerin doğrudan ya da işbirliği içinde olduğu sivil örgütlerinin ardında, diğer ülkelere yaptıkları yasadışı müdahalelerle, çok taraflılığa dayalı dünya çökmektedir.

Çok taraflılığa dayalı dengeler ve kurumlar da çökmektedir ve önümüzdeki yıllarda silahlı çatışmaların, iç savaşların, örgütlü olsun ya da olmasın ayaklanmaların, ticari çatışmaların, yasadışı eylemlerin, kısacası uluslararası hukuk tarafından düzenlenen her şeyin çöküşünün artmasından korkulmaktadır.

Bugüne kadar durum böyleydi, ancak küresel düzeyde bir miktar düzen sağlayan uluslararası yasalara bir nebze saygı vardı.

Ancak şimdi maskeler düşüyor, çok taraflılık artık yok ve bunun nedeni, dediğimiz gibi, hegemonyalarını kaybetmemek için ABD’nin öncülük ettiği ve Avrupa’nın da ön saflarda yer almadan önce ABD’yi takip eden Batıdır.

Önümüzdeki çatışmalarda, daha önce de belirttiğimiz gibi Batı’nın elinde pek çok koz var.

Örneğin, sivil toplumlar ve sivil toplumların devletlerle olan gayri resmi ilişkileri açısından:

. Sivil toplumun giderek daha önemli bir bölümünün (örgütlü sivil toplum) kendi devletleriyle güçlü bir şekilde iç içe geçmesi ve işbirliği yapması, iç denetim ve düzenlemeye olanak sağlar;

. Batı dünyasında örgütlenmiş bu sivil toplumların güçlü bir şekilde iç içe geçmesi ve işbirliği yapması, Batılı halklar arasında dayanışma yaratmanın yanı sıra, diğer ülkelerde de, Batılı dava ve yapılara bağlı olan nüfusun, örgütleme yolunda örnek ve faliyet gücü teşkil etmesini mümkün kılmaktadır;

. Batılı devletler arasındaki işbirliği, doğrudan ya da örgütlü toplumları aracılığıyla güçlü dış eylemlere olanak sağlamaktadır.

Bu yapılar göz önüne alındığında, çok taraflı dünyanın sonu Batı için bir süredir hazırlanıyor.

Kesin olan şu ki, gelecek çatışmaların bir kısmı, toplum – Devlet işbirliği çerçevesinde, toplumları da harekete geçirecektir ve bu anlamda Batı toplumları, Batı’da müşterek örgütlenme çerçevesinde, diğer ülkerde faliyette olan ve diğer ülkelerde ki işbirlikcilerin örgütlemesini sağlayan, ihmal edilmemesi gereken bir güç oluşturacak şekilde örgütlenmiştir.